Vanaf de geboorte tikt in ieder mens een tijdbom, die vaak te vroeg afgaat. Maar met de nieuwste life extension-techniek kan iedereen 120 worden en nog fit blijven ook. Tenminste, iedereen met geld.
“Even een vuist maken”, zegt de verpleegkundige, terwijl ze de band om mijn biceps strak aantrekt. Na een paar tikjes met twee vingers zwelt een blauwe ader in mijn elleboog aarzelend op. De naald prikt moeiteloos door het vel. Even is het zoeken naar de juiste ader. “Ontspannen maar”, klinkt het net op tijd. Het riempje gaat los en een fonteintje van donkerrood bloed vult het eerste buisje. Nog twee volgen. Even later sta ik op straat, de eerste stap voor een uitgebreide check-up. Ik voel me nu al gezonder.
Een paar dagen later in de Amsterdamse Oosteinde Kliniek schenkt dokter Geert Kingma thee. Door het venster van zijn behandelkamer kijken zijn patiënten recht op De Nederlandsche Bank. Veel klandizie heeft Kingma er niet van. “Te dichtbij misschien. Ik behandel vooral veel bekende Nederlanders en mensen uit de zakenwereld”.
In de wachtkamer getuigen vergeelde knipsels uit de Privé van het roemruchte verleden van de Kliniek. Bekende Nederlanders als Rijk de Gooyer en Johnny Kraaykamp onderwerpen zich vrolijk aan een medisch onderzoek. De Oosteinde Kliniek werd eind jaren tachtig opgericht door de Amsterdamse zakenman André Pool, nadat deze zelf een ernstige gezondheidscrisis had doorgemaakt en worstelde met existentiële vraagstukken. Het was een van de eerste commerciële life extension-klinieken in Nederland. Tegenwoordig woont Pool in Monaco, het Mekka van de rijken. Zijn obsessie voor gezondheid heeft hij omgezet in handel. Pool brengt in Nederland onder meer vitamins en afvalproducten op de markt. Op Kingma’s schoorsteenmantel staat een stille getuige van Pools betrokkenheid bij de Oosteinde Kliniek: een potje Pool Plus multivitamine. “Prima spul”, zegt Kingma, terwijl hij een dragee met een slok thee doorslikt. “Wordt in Amerika gemaakt. Het is na Davitamon de best verkochte multivitamine in Nederland.”
In 1990 nam Kingma de Oosteinde Kliniek over. Sindsdien heeft hij het, op een kleine inzinking in 1992 na, alleen maar drukker gekregen. Zo druk, dat hij overweegt met enkele collega’s een nieuwe kliniek te beginnen, ‘ergens aan de ring bij de Zuidas’. Een uitgekiende plek, met ABN Amro, Philips, ING, Stibbe, Nauta en vele andere nieuwe kantoren vlakbij. “Mensen, vooral in de zakenwereld, hebben steeds meer geld over voor hun gezondheid. “
Vulkaan
Life extension is op zich niet nieuw. Welbeschouwd verlengen immers vele medische handelingen het leven. Wel nieuw zijn de medisch-wetenschappelijke inzichten dat het lichaam in een optimale conditie gehouden kan worden door extra maatregelen te nemen. Life extension heeft een preventief karakter en is inderdaad bedoeld om zo oud mogelijk te worden.
Vooral onder de zeer welgestelden blijkt de angst voor de dood groot te zijn. Ze hebben er veel geld voor over om Magere Hein te slim af te zijn. En willen er daarbij ook nog goed uitzien. In de Verenigde Staten is het al een normaal verschijnsel. CEO’s als Larry Ellison (Oracle, 56, Ted Turner (CNN, 61) en Rupert Murdoch (BskyB, 68) zijn gezondheidsfanaten en hebben zich daarbij laten face-liften en liposucken. In Nederland is het verschijnsel in opkomst. Aegon-baas Kees Storm houdt zich fit met marathons en een ascetische levensstijl. Ook Willem Smit oogt met zijn 53 jaar onwaarschijnlijk jong en fit. “Geen sterke drank”, zegt de Amsterdamse ondernemer, “en ‘s ochtends een jus-tje en een boterham.”
Voor de gewone sterveling bieden de statistieken maar weinig troost. De Nederlander wordt international gezien weliswaar oud, maar er zit de laatste jaren weinig rek in. Voor de meesten van ons valt ergens tussen de zeventig en de tachtig het doek. Voor mannen is de werkelijkheid nog somberder: in 1999 had een pasgeboren Nederlandse man een levensverwachting van 75,2 jaar, 5,3 jaar minder dan de gemiddelde vrouw. Voor dit jaar voorspelt het CBS voor mannen een levensverwachting van 75,3 jaar. Pas in het jaar 2049 doorbreekt het sterke geslacht de magische grens van tachtig. Vrouwen zullen dan nog slechts drie jaar langer leven.
Dat schiet niet op. Het wandelingetje door het bos maakt dan ook steeds meer plaats voor bloedonderzoek, consumptie van hoge doses vitaminen en prijzige chelatie- en celtherapieën. De effectiviteit van de laatste wordt door de reguliere geneeskunde betwist. Toch worden deze van oorsprong Duitse en Zwitserse technieken veelvuldig toegepast. Nederland telt elf particuliere klinieken waar men terecht kan voor deze behandelingen en de komende jaren zullen er nog meer komen. “We leven op een vulkaan die op het punt van uitbarsten staat”, meent Lydia Boeken, eigenaar van de Amsterdam Kliniek in Amsterdam Zuidoost. “Life extension is begonnen als een hype in Californië. Maar het is de hype voorbij. Mensen worden zich bewust van hun gezondheid en van het feit dat ze er iets aan kunnen doen.”
Na haar studie medicijnen aan de Vrije Universiteit specialiseerde Boeken zich eind jaren tachtig in de Verenigde Staten in chelatietherapie. In Nederland werd dat toen beoefend door onder anderen de bekende Jim Defares – auteur van de bestseller 120 jaar jong – en de hartchirurg Peter van der Schaar uit Eindhoven. Beiden genoten een omstreden reputatie in de reguliere geneeskunde, maar hun klinieken trokken veel bekende Nederlanders, zakenmensen en hopeloze gevallen.
De chelatietherapie oogt verrassend eenvoudig. Door middel van een infuus wordt een oplossing met het aminozuur EDTA (ook gebruikt als anti-stollingsmiddel) in de bloedbaan gebracht. Ooit bedacht om loodvergifitiging te behandelen, verwijdert EDTA kalkaanslag van de bloedvaten en bindt het zware metalen die vervolgens via de urine worden afgevoerd. Een extra eigenschap is dat EDTA de rode bloedcellen ‘soepeler’ maakt, waardoor zuurstof gemakkelijker naar de weefsels kan worden getransporteerd. Ook zou het aantal vrije radicalen – ‘losgeslagen’ zuurstofverbindingen die schade kunnen aanrichten bij gezonde cellen – worden geremd. Resultaat: een hoger energieniveau en het verouderingsproces wordt geremd.
“De gemiddelde arts is er tegen”, aldus Boeken. “Geldklopperij, vinden ze. Dat we ook artsen behandelen mogen we dan niet zeggen.” De chelatietherapie is vooral populair onder mensen met hart- en vaatklachten en diabetici, die sowieso meer kans hebben op aderverkalking Bij stevige rokers kan de doorbloeding zo slecht worden dat amputatie van een voet of been noodzakelijk is. Volgens Boeken en andere chelatietherapeuten is de therapie vaak succesvol en is al menig opgegeven geval fluitend de deur uitgewandeld.
De behandeling blijkt niet alleen effectief bij ziekten. Chelatie heeft ook een preventieve en levensverlengend karakter. Boeken: “Ik behandel vaak zakenlieden die via via hebben gehoord waarmee ik bezig ben. Het is druk-druk-druk. Echt ziek zijn ze niet, maar ze raken wel aan hun lichamelijke grenzen. Ze zien natuurlijk ook mensen om zich heen wegvallen. Velen spreken de angst uit dat ze straks niet eens meer kunnen genieten van hun verdiende geld. En soms willen ze gewoon beter presteren.”
Boeken begint altijd met een uitgebreid lichamelijk onderzoek, waarbij de conditie wordt beoordeeld. Pas daarna geeft ze een advies. Wat zou zij een Quote-redacteur met een voorliefde voor gefrituurd voedsel en sterke drank, een chronisch slaaptekort en een onderdrukte rookverslaving adviseren? “Ik verbied mensen niet hun levensstijl, maar chelatie werkt gewoon beter als je niet rookt. Ook zou ik een dieet aanbevelen. Gezien je leeftijd lijkt me een preventieve chelatietherapie goed. Eerst twee keer per week, vijf weken lang, en dan een onderhoud van één keer per maand. Vervolgens zou ik een celtherapie aanraden, een mix van een bijnierpreparaat, thymus, een hersenpreparaat en toch ook testikelcellen. Dat gecombineerd met voedingssupplementen.”
Slachtweefsel
Wie voor het eerst in de schappen van een Amerikaanse supermarkt of drugstore kijkt, zal zich verbazen over de enorme keuze aan vitamines, aminozuren en plantaardige extracten. De markt voor voedingssupplementen kent extreem hoge marges en groeit explosief. In Europa, en vooral Nederland, is hij nog maar matig ontwikkeld. Om die redden kocht Numico deze zomer het Amerikaanse GNC, met een omzet van 2,8 miljard gulden de grootste producent van voedingssupplementen ter wereld.
Ook Boeken (42) is een fervent aanhanger van het slikken van extra bouwstoffen. Zelf begint ze de dag met een stevige multivitamine tablet. Later volgen vitamine E en, verspreid over de hele dag, zes gram vitamine C, equivalent voor ongeveer 120 sinaasappels. Verder neemt ze de anti-oxidant co-enzym C 10, NADH en melatonine. “Veel? Ach, orthomoluculair valt het best wel mee. Sinds kort neem ik ook nog fosfatidylserine. Dat is goed voor de hersenen.” En goed voor de producent: ze kosten vijf gulden per tablet.
Boeken is ervan overtuigd dat de mensheid veel ouder kan worden dan nu. ‘Zeker met het klonen van organen. Dat vind ik een spannende ontwikkeling. Ik wil best heel oud worden. Als het maar op een kwalitatief goed manier is. Kijk, een marathon hoef ik niet zo nodig te lopen als ik 110 ben, maar als ik verder nog wat kan, waarom niet?” Zelf heeft dokter Boeken nog nooit een chelatietherapie ondergaan. Te druk.
Ook Kingma van de Oosteinde Kliniek slikt enthousiast zijn voedingssupplementen. “Die aanbevolen dagelijkse dosis is voldoende om niet ziek te worden, maar ik gebruik de optimale dosering.” Kingma slikt vergelijkbare stoffen als collega Boeken, maar hij let er wel op dat hij geen ijzer binnenkrijgt. “Dat is niet gezond voor mannen”, zegt hij. “Omdat mannen niet menstrueren hebben ze gemakkelijk een te hoog ijzergehalte in hun bloed. Je ziet dan ook dat mannelijke bloeddonoren vaak ouder worden, zij hebben dat probleem niet.”
Dat de medische wetenschap sceptisch staat tegenover zijn behandelingsmethoden doet hem weinig. Als student raakte Kingma geïnteresseerd in de frontlijnen van de medische kennis en verzamelde allerlei knipsels over eigenaardige gevallen en wonderbaarlijke genezingen. ‘Ik ben natuurlijk een eigenwijze klootzak. Na mijn studie moest ik geld verdienen en ik kwam min of meer toevallig in contact met Pool. Er was moderne apparatuur; dat maakte het voor mij extra aantrekkelijk om er te gaan werken.”
Hoewel hij erkent dat er evolutionair geen enkele noodzaak is dat de mens veel ouder wordt dan veertig, is het volgens Kingma, 43 en vader van vijf kinderen, heel wel mogelijk om binnen afzienbare tijd 120 te worden. Zijn klanten vragen daar niet rechtstreeks naar, maar Kingma merkt dat die 120 jaar dankzij boeken van Defares een magische klank heeft gekregen. Hij keurt de wens op zich niet af – zelf verwacht hij ook die leeftijd te halen – maar wel wijst Kingma zijn patiënten altijd op het verschil tussen kwantiteit en kwaliteit. “Dat onderscheid moet je maken. Een lichaam kun je onderhouden, repareren en verbeteren. Maar het sociale, dat wordt een probleem. Wil je werkelijk je vrienden of zelfs je eigen kinderen overleven? Je moet wel steeds vaker naar begrafenissen. Het kan heel eenzaam zijn. Ik kan me zelf prima alleen vermaken, dus mij maakt het niet zoveel uit. Maar veel mensen zullen enorme psychische problemen ondervinden.”
Klapperen van ellende
Kingma is naar eigen zeggen ‘een kei’ in uitgebreide check-ups. Specialisten kijken volgens hem meer naar onderdelen van het lichaam, terwijl hij alles nakijkt. Naar zijn bescheiden mening kijkt hij beter dan een huisarts. Het grootste deel van zijn klanten bezoekt hem preventief. Uit de keuring blijkt volgens Kingma dat de meesten van hen niet ziek zijn, maar wel ver verwijderd van de optimale situatie.
Ook bij mij blijkt dat zo te zijn. Hij biedt aan mij aan een Vasoflo 2 te leggen. “Er zijn maar twee artsen in Nederland die dit doen”, glundert Kingma. Op een groene monitor wordt mijn hartslag, een grillige sinusfrequentie, zichtbaar. “Dat ziet er niet best ui”’, hoor ik hem denken. Maar het valt mee. Het stoppen met roken heeft er zelfs toe geleid dat de doorstroming tot in de kleinste haarvaten goed is. Ook op een longtest scoor ik volgens de computer ronde de honderd procent. Het echte probleem zit elders, namelijk rond de buik. Kingma meet mijn huidplooien en komt tot de conclusie dat ik voor twintig procent uit vet besta. Dat is even schrikken. Ik ben immers net vijf kilo kwijt. “Je weegt nu 78 kilo. Bij jouw lengte 1,81, zou je eigenlijk nog zes kilo af moeten vallen. Dat biedt de langste levensverwachting.”
Naast chelatietherapie, is Kingma gespecialiseerd in celtherapie, een klasssieke verjongingskuur. In de jaren twintig bedacht door een Zwitserse dokter, is deze behandelmethode niet onomstreden. Voor vegetariërs is het in ieder geval niets. Bij celtherapie worden de cellen van dierorganen geïnjecteerd , waarna ze via de bloedbaan bij de juiste organen terecht komen. Meestal gaat het daarbij om de organen van speciaal daarvoor gefokte, maar ongeboren kalveren of lammetjes. Zeker na de gevallen van de ziekte van Creutzfeldt-Jakob (als gevolg van met BSE besmette koeien) en onbekende virussen, stuit het inspuiten van dierlijke cellen op onbegrip. De therapie leidde wel eens tot heftige bijwerkingen. Kingma: “Ik heb meegemaakt dat mensen op de bank lagen te klapperen van ellende. Dat hoort er nu eenmaal bij, zei men dan. Maar tegenwoordig zijn er betere alternatieven, waarbij alleen het cytoplasma van de cellen wordt gebruikt. De celwanden en de celkern zijn in de moderne preparaten verwijderd. De moderne preparaten leveren nauwelijks bijwerkingen op.”
Kingma zweert bij het product Ney Geront van de Duitse fabrikant Vit Organ. Volgens de bijsluiter bevat dat embryoweefsel, placenta, hart, nieren, pancreas, hersenweefsel, hypofyse en testikels. Het middel wordt aanbevolen bij ‘vorzeitiges Altern, Impotenz, und Alterskrankheiten, Wachstums- und Entwicklungsstörungen, Arteriosklerose, Roboran.’ De fabrikant stelt dat gebruik het metabolisme en de functie van organen activeert met als gevolg ‘eindrucksvollen therapeutischen Effekte’.
Doe het zelf
Toch blijven er in de wetenschap grote twijfels bestaan over de vraag of de tijdbom überhaupt kan worden gestopt. Het DNA van cellen is zo geprogrammeerd dat het zich maar een beperkt aantal keren kan delen. In de loop der jaren vertraagt de celdeling zich en er ontstaan steeds meer foutjes, wat tot tumoren kan leiden, om er tenslotte helemaal mee op te houden. Dat zou kunnen betekenen dat een langer leven hoe dan ook tot meer ernstige ziektes leidt. Maar de grootste zorg betreft het doe-het-zelven. Zo was beta-caroteen (een voorstadium van vitamine A dat onder meer in wortelen zit) enkele jaren geleden aangeraden als antikankermiddel voor rokers. Een Fins onderzoek toonde echter aan dat rokers juist slechter af waren als ze het middel namen.
Experimenteren is dus niet zonder risico. Dat ondervond ook zakenman Willem van Ewijk (55). En dan geldt hij als autodidact nog als expert op het gebied van life extension. In de jaren tachtig richtte hij het allergenenbedrijf Artu Biologicals op en vertrok als miljonair naar St. Paul de Vence. Hij experimenteert al jaren met levensverlengende middelen. Ooit was hij zelfs van plan een club op te richten voor rijke Nederlanders die oud willen worden. De naam was er al: Lang zullen we leven. Van Ewijk: “Die is bedacht door fotograaf Paul Huf. Dan hoeven we geen clublied meer te verzinnen, zeiden we tegen elkaar.” De club leidt echter een kwijnend bestaan.
Van Ewijk promoveerde aan de Universiteit van Sri Lanka in de Medicina Alternativa op het onderwerp ‘Placenta, the lost organ’. Volgens hem bevat de placenta waardevolle menselijke aminozuren die een vitaliserende werking hebben. Hij brengt zelf het voedingssupplement Bioplacental op de markt, een capsule met daarin gedroogde cellen van de moederkoeken. Van Ewijk is diep teleurgesteld in het resultaat van zijn experiment met het hormoon DHEA. Hij had daar veel over gelezen in Amerikaanse literatuur. Omdat het DHEA-gehalte bij ouderen veel lager is, ging men ervan uit dat het verjongend zou werken. Dat was ook zo. “Ik kon het wel zes keer op een dag doen. Leuk natuurlijk. Maar je mag gerust weten dat ik nu een knoert van een prostaatgezwel heb. Dat is het probleem met hormenen als DHEA. Het produceert te veel hydro-testosteron en dat kan latente tumoren juist tot groei aanzetten. Maar goed, met mijn eigen antikankermiddelen kan ik de groei controleren en mijn leven verlengen.”
Het experimenteren met populair-wetenschappelijke literatuur in de hand kent dus grote risico’s. Van Ewijks ervaring staat niet op zich. Enkele jaren geleden waren groeihormonen in. Die hebben inderdaad een sterk verjongend effect. Zo gingen vrouwen van achter in de vijftig weer menstrueren en werden mannen op hun oude dag verrast door een forse morning glory. Helaas kunnen deze hormonen vervelende bijwerkingen hebben. Een foutieve dosering leidt al gauw tot explosief groeiende oren en neuzen. De process kan niet worden teruggedraaid. Alleen het scalpel biedt in dergelijke gevallen uitkomst. Het grootste gevaar is echter dat kleine, latente tumoren erdoor tot krachtige groei worden gestimuleerd. “Met groeihormonen heb je dynamite in handen”, zegt Kingma. “Ik waag me daar niet aan.” Ook Lydia Boeken vindt het een stap te ver gaan. “Daar houdt het bij mij op. Dat vind ik grensoverschrijdend.”
Dat geldt niet voor de nestor van de Nederlandse life extension, Jim Defares. Hij mag zich verheugen in een omvangrijke en kapitaalkrachtige klantenkring. Hoewel hij omstreden is, wordt de professor door zijn amices in de medische wereld hooggeacht. “Hij is perperduur”, zegt Boeken. “Ik krijg wel eens patiënten die eerder door hem behandeld zijn en die verbazen zich over het enorme prijsverschil.” Defares experimenteert nog als een van de weinigen met groeihormonen. “Maar hij is er een meester in”, vindt Kingma. “Hij is buitengewoon goed in de dosering.”
Er is steeds meer mogelijke met life extension. Maar dat roept ook nog steeds meer ethische vragen op. Een varken slachten om zijn lever in een mens te plaatsen? Oké. Maar hoe zit het met klonen? In theorie – sinds de geboorte van het gekloonde schaap Dolly is het eigenlijk al praktijk – is het mogelijk om een mens te klonen. Als het hart of een ander orgaan ermee uitscheidt kan het gekloonde kind worden geslacht om de lichaamseigen organen te gebruiken.
Pure horror
Die avond vertrek ik met een onbestemd gevoel uit het Oosteinde Kliniek, Wil ik echt oud worden en gezond blijven, dan moet ik overgaan op calorie restriction. Een chic klinkend alternatief voor hongeren. Uit onderzoek is immers gebleken dat ratten veel langer leven als hun dieet wordt gehalveerd. Eigenlijk is het beste om constant een beetje honger te hebben en al na een paar happen op te houden met eten. Een advies dat een groot deel van de wereldbevolking dagelijks opvolgt. Ineens heb ik enorme zin in een kroket.